Όσοι εργάζονται από το σπίτι, των οποίων ο αριθμός έχει αυξηθεί σημαντικά λόγω της εξάπλωσης της πανδημίας Covid-19, χρειάζονται καλύτερη προστασία, σημειώνει η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ)* στην τελευταία έκθεσή της με τίτλο “Working from home.From invisibility to decent work”. Η εργασία από το σπίτι ήταν έως την άφιξη της πανδημίας αόρατη. Σε οικονομίες χαμηλού ή μέσου κατά κεφαλήν εισοδήματος, τα στοιχεία έδειξαν πως η αφανής τηλεεργασία έφθανε στο 90% του ενεργού πληθυσμού. Η αμοιβή της εργασίας στο σπίτι (συμπεριλαμβανομένων και των διευθυντικών και διοικητικών στελεχών), είναι σαφώς χαμηλότερη, από την αντίστοιχη της συμβατικής. Μάλιστα δε, συνδυάζεται εν μέρη, με την παγκόσμια κατάταξη κάθε χώρας, βάσει του ετήσιου κατά κεφαλήν εισοδήματός της :
| Χώρα | Διαφορά αμοιβής οικειακής εργασίας-συμβατικής εργασίας | Κατάταξη ΔΝΤ (κατά κεφαλήν εισόδημα – 2019) |
Ηνωμένο Βασίλειο |
-13% |
23 |
Η.Π.Α. |
-22% |
8 |
Νότια Αφρική |
-33% |
94 |
Ινδία |
-36% |
145 |
Μεξικό |
-45% |
69 |
Αργεντινή |
-48% |
71 |
Οι εργαζόμενοι στο σπίτι, εγγράφουν και ποιοτικά ελλείματα : στο πεδίο της υγιεινής και της ασφάλειας, στον τομέα της επαγγελματικής κατάρτησης και, φυσικά, στην ίδια τους την εξελικτική πορεία, η οποία δεν έχει τις ίδιες προοπτικές με εκείνες ενός εργαζομένου από το γραφείο ή την εν γένει έδρα του.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ΔΟΕ, πριν από την κρίση που προκέλεσε στη διεθνή οικονομία ο Covid-19, υπήρχαν περίπου 260 εκατομμύρια εργαζόμενοι στο σπίτι παγκοσμίως Το δυναμικό αυτό αντιστοιχεί στο 7,9% της παγκόσμιας απασχόλησης. Οι άνδρες εργαζόμενοι στο σπίτι, αριθμούσαν περί τα 113 εκατομμύρια (44%) και οι γυναίκες, αντιστοίχως, 147 εκατομμύρια (56%). Αναφορικά με το είδος της απασχόλησης των εργαζομένων αυτών, μπορεί να ομαδοποιηθεί σε τρεις κατηγορίες :
- Εξ αποστάσεως εργαζόμενοι σε συνεχή και μόνιμη βάση (ανεξαρτήτως είδους εργασίας)
- Εξ αποστάσεως εργασία σε εξ αντικειμένου μη αυτοματοποιημένη διαδικασία (κεντήματα, χειροτεχνίες, ηλεκτρονικές συναρμολογήσεις κλπ)
- Εργαζόμενοι του κλάδου παροχής υπηρεσιών σε ψηφιακές πλατφόρμες (διαχείριση απαιτήσεων, συλλογή δεδομένων, έλεγχος δικτύων κλπ)
Τους πρώτους μήνες της πανδημίας, στο 2020 πλέον, εκτιμάται ότι ένας στους πέντε εργαζόμενους βρέθηκε να εργάζεται από το σπίτι. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το 7,9% εξ αποστάσεως εργασίας στην προ Covid-19 εποχή, εκτινάχθηκε στο 20%. Τα δεδομένα για ολόκληρο το 2020 δε, μόλις είναι διαθέσιμα, αναμένεται να παρουσιάσουν σημαντική αύξηση σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Η προοπτική του μέλλοντος, διαγράφεται με το ενδεχόμενο της διατήρησης αυτού του τρόπου εργασίας, σε εξαιρετικά σημαντικό βαθμό. Πιθανόν το ποσοστό δεν θα είναι αυτό που σήμερα καταγράφεται-ωστόσο θα είναι διακριτά μεγαλύτερο (και πιθανά με διαρκή αυξητική τάση μεσοπρόθεσμα) από το 8% του προ-Covid Status Quo Ante. Οπότε, όπως και τονίζεται στην έκθεση της ΔΟΕ, προκύπτει ένα τεράστιο διακύβευμα.
Η κατ ‘οίκον εργασία, συχνά δεν ρυθμίζεται επαρκώς και η συμμόρφωση με τους ισχύοντες νόμους παραμένει μια πρόκληση. Σε πολλές περιπτώσεις, οι οικιακοί εργάτες ταξινομούνται ως ανεξάρτητοι εργολάβοι και επομένως εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής της εργατικής νομοθεσίας. Οσιαστικά, θεωρούνται ελεύθεροι επαγγελματίες.
«Πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο διαθέτουν πρωτογενή ή και δευτερογενή νομοθεσία, μερικές φορές δε, πλαισιομένη από συλλογικές συμβάσεις, που αντιμετωπίζουν τα διάφορα ελλείμματα τα οποία σχετίζονται με την εργασία στο σπίτι. Παρ ‘όλα αυτά, μόνο 10 κράτη μέλη της ΔΟΕ (Αλβανία, Αργεντινή, Βέλγιο, Βοζνία & Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Φινλανδία, Ιρλανδία, Ολλανδία, Βόρεια Μακεδονία και Τατζικιστάν) έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση αριθ. 177, η οποία προωθεί την ίση μεταχείριση μεταξύ των εργαζομένων κατ’ οίκον και άλλων μισθωτών, και λίγα έχουν μια ολοκληρωμένη πολιτική για την εργασία», δήλωσε η Janine Berg, ανώτερη οικονομολόγος της ΔΟΕ και μια από τους συντάκτες της έκθεσης.
Η έκθεση περιλαμβάνει συγκεκριμένες συστάσεις, ώστε να καταστεί η εργασία στο σπίτι περισσότερο ορατή (νομικά) και επομένως, να της παράσχεται μια πιό ολοκληρωμένη προστασία. Ειδικότερα το κείμενο εστιάζει σε δύο συγκεκριμένα σημεία :
- Αναφορικά με τους εξ αποστάσεως εργαζομένους σε εξ αντικειμένου μη αυτοματοποιημένη διαδικασία, υπογραμμίζει τη σημασία της διευκόλυνσης της μετάβασής τους σε ένα κοινό κανονιστικό καθεστώς με τους λοιπούς συναδέλφους τους, στη βάση ενός πλαισίου επέκτασης της νομικής προστασίας, αυστηροποίησης των όρων συμμόρφωσης, γενίκευσης της χρήσης γραπτών συμβάσεων, παροχής πρόσβασης στην κοινωνική ασφάλιση και ενημέρωσης τους, για το σύνολο των δικαιωμάτων τους
- Σε σχέση δε, με τους υπαλλήλους παροχής υπηρεσιών σε ψηφιακές πλατφόρμες, τονίζονται ιδιαιτέρως οι πολλαπλές νομικές, φορολογικές και λοιπών χαρακτηριστικών προεκτάσεις, οι οποίες χρήζουν παρεμβάσεων, επικαιροποιήσεων και εν γένει ελέγχου (συνθήκες εργασίας, μισθολογικές πολιτικές κλπ)
Η έκθεση επίσης, καλεί τους υπεύθυνους εκπόνησης των διαφόρων policy papers-κυρίως δηλαδή τα στελέχη των διευθύνσεων ανθρωπίνων πόρων-να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν συγκεκριμένες δράσεις για τον μετριασμό των ψυχοκοινωνικών κινδύνων που συνδέονται άμεσα με την τηλε-εργασία. Βασικό στοιχείο επίσης, αποτελεί η εισαγγωγή ενός «δικαιώματος αποσύνδεσης», ώστε να διασφαλιστεί ο σεβασμός των ορίων μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής (η οποία εξελίσεται στο αυτό χωροταξικό πλαίσιο).
Η τηλε-εργασία θα αποτελέσει τα αμέσως επόμενα χρόνια, κυρίαρχης μορφής παραγωγικό, επιχειρησιακό και εν γένει επιχειρηματικό μοντέλο. Κατά συνέπεια, οφείλει να αναπτυχθεί η νομική εκείνη εργαλειοθήκη, που θα την μετατρέψει σε πλήρως ορατή μορφή απασχόλησης, ικανή να εξασφαλίσει στους εμπλεκομένους, συνθήκες ολοκληρωμένης προστασίας.
