του Κωνσταντίνου Ντζούφα*
Με τον διεθνή όρο Κnow – how νοείται το σύνολο μη κατοχυρωμένων με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (ή μη κατοχυρωμένων ως τεχνικά υποδείγματα) τεχνικών πληροφοριών ή και εμπορικών/οικονομικών/επιχειρηματικών γνώσεων, που για όσο διάστημα παραμένουν μυστικές και δεν περιέρχονται σε δημόσια χρήση, εξασφαλίζουν στην επιχείρηση-κάτοχό τους ένα ανταγωνιστικό προβάδισμα. Στον ευρύτερο όρο εμπορικά απόρρητα περιλαμβάνονται οι εν γένει μη κοινοποιηθείσες πληροφορίες που συνδέονται με μια συγκεκριμένη επιχείρηση και μπορεί να αφορούν τεχνικές ή και οικονομικές γνώσεις και διαδικασίες εντός αυτής αλλά και κάθε άλλη πληροφορία ανεξαρτήτως της πρωτοτυπίας και του δημιουργικού ύψους αυτής. Η έννοια των εμπορικών απορρήτων είναι λοιπόν θεωρητικά ευρύτερη του know-how, πρακτικά όμως θα ταυτίζεται στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων με αυτό.
Η τεχνογνωσία (Know-how) διακρίνεται προεχόντως σε δύο είδη, την βιομηχανική και την εμπορική. Στην πρώτη έννοια εμπίπτουν κατεξοχήν σχέδια και μέθοδοι κατασκευής προϊόντων, συνταγές και μέθοδοι παρασκευής τροφίμων, οδηγίες, πρότυπα και υποδείγματα που δεν κατοχυρώνονται απαραίτητα με διατάξεις της νομοθεσίας της βιομηχανικής ή πνευματικής ιδιοκτησίας, αλγόριθμοι κτλ. Στο δεύτερο είδος, δηλαδή την λεγόμενη «εμπορική ή οικονομική τεχνογνωσία», μπορεί να συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων μέθοδοι στρατηγικής μάρκετινγκ και κοστολόγησης προϊόντων, διαφημιστικές καμπάνιες, προγράμματα εκπαίδευσης προσωπικού, κατάλογοι προμηθευτών/πελατών ή και οργανωμένη στρατηγική διοίκησης επιχειρήσεων. Περαιτέρω απλές «γυμνές» επιχειρηματικές πληροφορίες ακόμα και αν έχουν οικονομική αξία λόγω της μυστικότητας τους δεν θα υπάγονται κατ’ αρχήν τυπικά στη έννοια του know how αλλά μπορούν ωστόσο να προστατευθούν ως εμπορικό απόρρητο με το νέο νόμο 4605/2019 για τον οποίο γίνεται λόγος κατωτέρω. Αναφορικά με τον τρόπο περαιτέρω μεταβίβασης του know how μιας εταιρίας αυτή μπορεί να επιτευχθεί είτε με την συνολική μεταβίβαση του know-how είτε με την παροχή άδειας εκμετάλλευσης, απλής ή αποκλειστικής σε τρίτο πρόσωπο αδειούχο.
Η προστασία του know how στην ελληνική έννομη τάξη ήταν μέχρι πρόσφατα πολύ εξασθενημένη καθώς εξασφαλιζόταν με περιορισμένη αποτελεσματικότητα κυρίως με το ν. 146/1914 για την προστασία του αθέμιτου ανταγωνισμού. Την κατάσταση αυτή έρχεται να αλλάξει θεαματικά ο νέος Ν. 4605/2019, ο οποίος ενσωμάτωσε στην Ελλάδα την Οδηγία 2016/943 της ΕΕ «περί προστασίας της τεχνογνωσίας και των επιχειρηματικών πληροφοριών που δεν έχουν αποκαλυφθεί (εμπορικό απόρρητο) από την παράνομη απόκτηση, χρήση και αποκάλυψή τους». Ο νόμος αυτός όπως αναλύεται παρακάτω εξοπλίζει τον κάτοχό του με σημαντικές δυνατότητες που δεν υπήρχαν προηγουμένως στο νομικό οπλοστάσιό του.
Για να εμπίπτει μια πληροφορία στο «εμπορικό απόρρητο» που προστατεύεται με το Ν.4605/2019, πρέπει να πληροί σωρευτικά τρεις προϋποθέσεις: να είναι απόρρητη, να έχει εμπορική αξία που να πηγάζει από το μυστικό της χαρακτήρα και να έχουν καταβληθεί εύλογες προσπάθειες διαφύλαξης του απόρρητου χαρακτήρα της από το πρόσωπο που έχει αποκτήσει νόμιμα τον έλεγχο επί της πληροφορίας. Οι πρώτες δύο προϋποθέσεις για το χαρακτηρισμό μιας πληροφορίας ως εμπορικού απορρήτου συμπίπτουν με τα συστατικά στοιχεία της έννοιας του know how. Συνακόλουθα για την επίκληση και εφαρμογή του ανωτέρω νόμου και επί υποθέσεων know how απαιτείται ο δικαιούχος του να είναι σε θέση να αποδείξει ότι πληροί πρωτίστως την τρίτη προϋπόθεση, ότι δηλαδή έχει λάβει μια σειρά εύλογων τεχνικών, οργανωτικών και νομικών μέτρων για να διασφαλίσει την μυστικότητα αυτού, να έχει καταβάλει «εύλογες προσπάθειες». Κρίσιμη αναδεικνύεται η προστασία του κατόχου του εμπορικού απορρήτου, άρα και του know how, με τον νόμο αυτό απέναντι τόσο σε μη αντισυμβαλλόμενους τρίτους από παράνομη απόκτηση ή χρήση του καθώς και απέναντι στον «λήπτη» του σε περίπτωση επίδειξης αντισυμβατικής συμπεριφοράς, αλλά ακόμη και σε αντισυμβαλλόμενους αδειούχους εκμετάλλευσης του know-how που επιδεικνύουν παράνομη ή αντισυμβατική συμπεριφορά.
Στο πεδίο αυτό λοιπόν και για την εκπλήρωση των όρων ένταξης στην προστασία του Ν.4605/2019 απαιτείται τουλάχιστον η εξαρχής ορθή και λεπτομερής οργάνωση εσωτερικών διαδικασιών σε κάθε επιχείρηση για την αποτελεσματική προστασία των εμπορικών απορρήτων και του know-how. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη συνεργασία εξειδικευμένων νομικών στο δίκαιο βιομηχανικής ιδιοκτησίας και άυλων αγαθών και του μάνατζμεντ της επιχείρησης ώστε να θεσπιστεί το σχετικό νομικό και οργανωτικό πλαίσιο που θα πληροί τις απαιτήσεις της έννοιας των «ευλόγων προσπαθειών». Η σωστή κατάστρωση του εν λόγου εσωτερικού κανονισμού και λοιπών οργανωτικών και τεχνικών μέτρων είναι καίριας σημασίας για την αποτελεσματική προστασία του Know-how έναντι κάθε προσβολής, καθώς η έλλειψή της μπορεί να μην ενεργοποιεί την προστασία του ανωτέρω νόμου.
Με τον παραπάνω νόμο και εφόσον λοιπόν έχουν καταβληθεί οι ‘’εύλογες προσπάθειες’’ για την διατήρηση της μυστικότητας ενισχύεται δραστικά η δικαστική προστασία του κατόχου του know how. Ο τελευταίος δύναται κατ’ αρχήν να λάβει μέτρα, σε επίπεδο προσωρινής δικαστικής προστασίας, για την προάσπιση του know-how αιτούμενος στο αρμόδιο Μονομελές Πρωτοδικείο την παύση ή την απαγόρευση της παράνομης ή αντισυμβατικής χρήσης ή της αποκάλυψης του know how προσωρινά και επιπλέον δύναται να αιτηθεί σε σχέση με εμπορεύματα που πιθανολογούνται ότι δημιουργήθηκαν με βάση αυτό το know how κατά αντισυμβατική ή παράνομη χρήση του την απαγόρευση της παραγωγής, της προσφοράς, της διάθεσης στην αγορά ή της χρήση τους ή της εισαγωγής, της εξαγωγής ή της αποθήκευσης τους για τους σκοπούς αυτούς, καθώς και την κατάσχεση ή την παράδοση των εμπορευμάτων.
Σε επίπεδο οριστικής δικαστικής προστασίας το δικαστήριο μπορεί να διατάξει την απαγόρευση της παραγωγής, προσφοράς, διάθεσης στην αγορά ή χρήσης παράνομων εμπορευμάτων για τους σκοπούς αυτούς, την παύση ή απαγόρευση της χρήσης ή αποκάλυψης του εμπορικού απορρήτου – know how, λοιπά μέτρα αποκατάστασης (π.χ. ανάκληση παράνομων εμπορευμάτων, καταστροφή των εμπορευμάτων ή απλή απόσυρσή τους από την αγορά, καταστροφή του συνόλου ή μέρους εγγράφου, αντικειμένου, υλικού ή ηλεκτρονικού αρχείου που περιέχει ή ενσωματώνει το know how, παράδοση των παραπάνω υλικών φορέων στον φορέα του). Επιπλέον, ο δότης του know how δύναται να απαιτήσει την καταβολή σε αυτόν αποζημίωσης για την προκληθείσα σε αυτόν πραγματική ζημία που υπέστη ως αποτέλεσμα της παράνομης απόκτησης, χρήσης ή αποκάλυψης του know how και των εμπορικών απορρήτων. Αξιοσημείωτο είναι ακόμα ότι προβλέπεται και αυξημένη μυστικότητα της σχετικής δικαστικής διαδικασίας
Η νέα νομοθεσία δημιουργεί λοιπόν υπό προϋποθέσεις ένα πολύ πιο ευνοϊκό περιβάλλον για τις επιχειρήσεις που έχουν επενδύσει κεφάλαια και εργατοώρες για την ανάπτυξη του δικού τους know-how αλλά και για τα εμπορικά απόρρητα τους ευρύτερα, τα οποία περικλείουν πολλές φορές μεγάλη εμπορική και οικονομική αξία και άυλο επενδυτικό κεφάλαιο, ώστε να τα περιφρουρήσουν αποτελεσματικά.
