Aκόρεστη είναι η παγκόσμια η τάση κατανάλωσης για άμμο, ενός από τα πλέον σημαντικά, ταυτοχρόνως λιγότερο εκτιμώμενα, αλλά και διαρκώς – ή μήπως ταχέως (;) – εξαντλούμενα υλικά στον πλανήτη. Ο συνδυασμός του ρυθμού μείωσης αποθεμάτων άμμου και της υψηλής ζήτησης για τη χρήση της, δημιουργεί τεράστια ανησυχία, με δεδομένο πως στο ορατό μέλλον, η ζήτηση αυτή θα διατηρηθεί σε αυξανόμενη κλίμακα.

Ολόκληρη η κοινωνία μας είναι χτισμένη πάνω στην άμμο. Είναι η πρώτη σε κατανάλωση, ύλη στον κόσμο, μετά το νερό και ένα βασικό συστατικό για της καθημερινότητάς μας.

Η άμμος είναι η κύρια ουσία που χρησιμοποιείται στην κατασκευή δρόμων, γεφυρών, κάθε είδους οικημάτων & συναφών κατασκευών και, φυσικά, έργων περιβαλλοντικής ανάπλασης. Η άμμος, το χαλίκι και ο βράχος συνθλίβονται μαζί για να δημιουργηθεί το γυαλί, που χρησιμοποιείται – μεταξύ εκατοντάδων ή και χιλιάδων άλλων – σε κάθε παράθυρο, οθόνη υπολογιστή και οθόνες smartphones . Ακόμη και η παραγωγή τσιπ σιλικόνης χρησιμοποιεί άμμο.

Ωστόσο, ο κόσμος αντιμετωπίζει έλλειψη – και οι ειδικοί επιστήμονες λένε ότι αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις αειφορίας του 21ου αιώνα.

«Είναι ώρα για πανικό; Λοιπόν, αυτό σίγουρα δεν θα βοηθήσει, αλλά είναι καιρός να ρίξουμε μια ματιά και να αλλάξουμε την αντίληψή μας για την άμμο», δήλωσε ο Pascal Peduzzi, διευθυντής του Global Resource Information Database – Geneva, της σύμπραξης ανάμεσα στο UNEP (Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον), στη FOEN (Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Περιβάλλοντος της Ελβετίας) και στο Πανεπιστήμιο της Γένοβα. Η δήλωσή του κ. Peduzzi έγινε σε διαδικτυακό σεμινάριο που διοργανώθηκε από το think tank Chatham House. Μάλιστα, χαρακτήρισε το γενικότερο πρόβλημα έλλειψης άμμου με μια φράση : «έχουμε έναν ελέφαντα στο δωμάτιο».

Σε άλλο σημείο της παρέμβασής του διατύπωσε ότι «…πιστεύουμε απλώς ότι η άμμος είναι παντού (…) Πρόκειται ωστόσο για μια πρόβλεψη, του τι μπορεί να συμβεί την επόμενη δεκαετία, επειδή εάν δεν κοιτάξουμε προς τα εμπρός, αν δεν το αντιμετωπίσουμε, θα έχουμε τεράστια προβλήματα σχετικά με την προμήθεια άμμου αλλά και (με την υλοποίηση) χωροταξικού σχεδιασμού».

Παραγωγική έκρηξη στη χρήση άμμου

Προς το παρόν, δεν είναι δυνατή η ακριβής παρακολούθηση της παγκόσμιας χρήσης άμμου. Ωστόσο, ο Peduzzi είπε ότι θα μπορούσε να μετρηθεί έμμεσα, αναφέροντας μια «πολύ, πολύ καλή» συσχέτιση μεταξύ της χρήσης άμμου και τσιμέντου.

Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι 4,1 δισεκατομμύρια τόνοι τσιμέντου παράγονται κάθε χρόνο, κυρίως από την Κίνα, η οποία καταλαμβάνει το 58% της σημερινής παραγωγικής χρήσης άμμου.

Η παγκόσμια χρήση άμμου και χαλικιών έχει βρεθεί ότι είναι 10 φορές υψηλότερη από αυτήν του τσιμέντου. Αυτό σημαίνει ότι, μόνο για την κατασκευή, ο κόσμος καταναλώνει περίπου 40 έως 50 δισεκατομμύρια τόνους άμμου σε ετήσια βάση. Αυτό αρκεί για να χτιστεί ένας τοίχος ύψους 27 μέτρων και πλάτους 27 μέτρων που τυλίγεται γύρω από τον πλανήτη κάθε χρόνο.

Ο παγκόσμιος ρυθμός χρήσης άμμου – ο οποίος έχει τριπλασιαστεί τις τελευταίες δύο δεκαετίες ως αποτέλεσμα της αυξανόμενης αστικοποίησης – υπερβαίνει κατά πολύ τον φυσικό ρυθμό με τον οποίο η άμμος αναπληρώνεται από τις καιρικές συνθήκες διάβρωσης των βράχων από τον άνεμο και το νερό.

Η άμμος μπορεί να βρεθεί σχεδόν σε κάθε χώρα της Γης, καλύπτοντας ερήμους και παραλιακές ακτές σε όλο τον κόσμο. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι όλη η άμμος είναι χρήσιμη. Οι κόκκοι της ερήμου, που διαβρώνονται από τον άνεμο και όχι από το νερό, είναι πολύ λείοι και στρογγυλεμένοι για να ενωθούν για κατασκευαστικούς σκοπούς.

Ο τύπος της άμμου που είναι ιδιαιτέρως περιζήτητος, είναι αυτός του οποίου ο κρυσταλλικός κόκκος, σχηματίζει πολλές γωνίες (angular sand), με αποτέλεσμα να βοηθά στην πιό συμπαγή και ανθεκτική ενθυλάκωση κατά τη μίξη της με άλλα υλικά. Συνήθως εξορύσσεται από βυθούς, ακτές, λατομεία και ποτάμια σε όλο τον κόσμο.

«Ένας κόκκος αλλαγής»

Η Louise Gallagher, επικεφαλής περιβαλλοντικής διακυβέρνησης στο Global Resource Information Database – Geneva, δήλωσε ότι τα θέματα γύρω από την άμμο έχουν γίνει ένα «διάχυτο» και «περίπλοκο» πρόβλημα προς επίλυση. Για παράδειγμα, είπε ότι η απαγόρευση της εξόρυξης άμμου ποταμού θα είχε αναπόφευκτα επιπτώσεις στους ανθρώπους και τις κοινότητες που βασίζονται σε αυτήν την πρακτική για να κερδίσουν τα προς το ζην. Η Κίνα και η Ινδία βρίσκονται στην κορυφή της λίστας των περιοχών όπου η εξόρυξη άμμου επηρεάζει τους ποταμούς, τις λίμνες και τις ακτές, ως επί το πλείστον αποτέλεσμα της αυξανόμενης ζήτησης για υλοποίηση υποδομών και άλλων κατασκευαστικών έργων.

Η UNEP έχει προηγουμένως προειδοποιήσει για ακμάζουσα μαφία άμμου (“sand mafias”), με ομάδες που αποτελούνται από κατασκευαστές, εμπόρους και επιχειρηματίες και είναι γνωστό ότι δραστηριοποιούνται σε χώρες όπως η Καμπότζη, το Βιετνάμ, η Κένυα και η Σιέρα Λεόνε. Ακτιβιστές που εργάζονται για να ρίξουν φως στις δραστηριότητές τους, ανέφερε  η UNEP, έχουν απειληθεί και, σε μερικές περιπτώσεις, έχει καταγγελθεί πως κάποιοι από αυτούς, έχουν δολοφονηθεί από αυτές τις συμμορίες .

Η άμμος θεωρείται «φθηνή, διαθέσιμη και άπειρη και αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι το περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος είναι σχεδόν μηδενικό», δήλωσε η Gallagher, επίσης από το βήμα του διαδικτυακού σεμιναρίου του think tank Chatham House. «Φαίνεται πως πιστεύουμε ότι η υψηλότερη αξία χρήσης αυτού του υλικού αυτή τη στιγμή, είναι να το εξαγάγουμε από το φυσικό περιβάλλον και όχι να το διατηρήσουμε στο σύστημα για τους άλλους τύπους ωφελειών που λαμβάνουμε από αυτό, όπως για παράδειγμα, η ανθεκτικότητα του κλίματος στις παράκτιες περιοχές», συνέχισε. «Πρέπει να σκεφτούμε να βάλουμε μια μικρή τάξη στο χάος αυτής της τρελής κατακερματισμένης εικόνας – και αυτό συμβαίνει. Αυτά είναι τα καλά νέα. Δεν αγνοούμε, περαιτέρω, αυτό το πρόβλημα. Δεν είναι τόσο αόρατο όσο ήταν.»

Η Gallagher προσδιόρισε μια σειρά από προτεραιότητες για τη διακυβέρνηση των πόρων άμμου τα επόμενα δύο χρόνια, όπως:

  • η συνεργασία σε παγκόσμια πρότυπα σε όλους τους τομείς,
  • οι οικονομικά αποδοτικές και βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις έναντι της άμμου ποταμού και θάλασσας,
  • η επικαιροποίηση των πλαισίων εταιρικής και κοινωνικής διακυβέρνησης με την συμπερίληψη της άμμου ως πόρου που επιφέρει χρηματοοικονομικό και μη κόστος,
  • η στοχοθεσία σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο των όρων χρήσης της άμμου, μέσα σε ορθολογικά πλαίσια

«Κανείς δεν μιλάει για αυτό το ζήτημα»

«Θα έλεγα ότι ένας κόκκος άμμου μπορεί να είναι ένας κόκκος αλλαγής», δήλωσε η Kiran Pereira, ερευνητής και ιδρυτής του SandStories.org.

«Είναι σημαντικό να επικεντρωθούμε σε καλά πράγματα που συμβαίνουν. Στη Ζυρίχη, για παράδειγμα, κατασκευάζονται κτίρια με ανακυκλωμένο σκυρόδεμα κατά 98%. Η πόλη του Άμστερνταμ έχει δεσμευτεί να γίνει 100% κυκλική έως το 2050 (και) στοχεύει να μειώσει κατά το ήμισυ τη χρήση των φυσικών πόρων έως το 2030. Αυτός είναι ο τρόπος για να προχωρήσουμε», είπε η Pereira.

Η έκκληση αφύπνισης για την παγκόσμια έλλειψη άμμου, είπε ο Peduzzi, ήρθε το 2019 όταν οι κυβερνήσεις αναγνώρισαν την περιβαλλοντική κρίση για πρώτη φορά και το ζήτημα τέθηκε τελικά στην πολιτική ατζέντα ως αποτέλεσμα ψηφίσματος του ΟΗΕ .

«Δυστυχώς η πρόκληση δεν έχει ακόμη αντιμετωπιστεί επαρκώς στο διεθνές προσκήνιο», δήλωσε ο Peduzzi στο CNBC. «Είναι ακόμα κάτι πολύ καινούργιο. Σε πολλές από τις αναπτυξιακές πολιτικές, κανείς δεν μιλάει καν για το ζήτημα της άμμου, από πού προέρχεται, για τις κοινωνικές ή τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του, οπότε πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά», συνέχισε. «Δεν έχει εκπονηθεί κανένα μεγάλο σχέδιο αντιμετώπισης, κανένα πρότυπο για το πώς θα πρέπει να διενεργείται η εξόρυξη, κανένας χωροταξικός σχεδιασμός που να διακανονίζει τους χώρους εξόρυξης, κανένας έλεγχος σχετικά με την προέλευση (κατά τη διακίνηση και χρήση της άμμου και) κανένα νομικό οπλοστάσιο προστασίας του πόρου αυτού, επειδή οι χώρες προσπαθούν να ισορροπήσουν μεταξύ των αναπτυξιακών αναγκών τους και της προστασίας του περιβάλλοντος
Το άρθρο βασίζεται σε μια δημοσίευση του cnbc.com καθώς και σε σειρά στοιχείων από τη Δεξαμενή Σκέψης Chatham House και το greengrowthknowledge.org. Το μεταφραστικό έργο διενήργησε η Capa Epsilon spPCC.

 

By Published On: 6 Μαρτίου, 2021Categories: Βιωσιμότητα & ΚαινοτομίαΔεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Άμμος : μια υποεκτιμημένη πρώτη ύλη σε έλλειψη, σχηματοποιεί τον επόμενο μεγάλο περιβαλλοντικό κίνδυνοTags: , , , , , , ,

Share This Story, Choose Your Platform!